Gujarat Board | Class 9Th | Science | Chemistry | Model Question Paper & Solution | Chapter – 3 Atoms and Molecules(પરમાણુઓ અને અણુઓ)

Gujarat Board | Class 9Th | Science | Chemistry | Model Question Paper & Solution | Chapter – 3 Atoms and Molecules(પરમાણુઓ અને અણુઓ)

પ્રશ્નોત્તર

પ્રસ્તાવના

8.1 રાસાયણિક સંયોગીકરણના નિયમો

3.1.1 દળ-સંચયનો નિયમ

3.1.2 નિશ્ચિત પ્રમાણનો નિયમ

Intext પ્રશ્નોત્તર

8.2 પરમાણુ શું છે?

3.2.1 વિવિધ તત્ત્વોના પરમાણુઓની આધુનિક સંજ્ઞાઓ

3.2.2 પરમાણ્વીય દળ

3.2.3 પરમાણુ કેવી રીતે અસ્તિત્વ ધરાવે છે?

Intext પ્રશ્નોત્તર

3.3 અણુ શું છે?

3.3.1 તત્ત્વના અણુઓ

3.3.2 સંયોજનના અણુઓ

3.3.3 આયન એટલે શું?

3.4 રાસાયણિક સૂત્રો લખવાં

3.4.1 સાદાં સંયોજનોનાં સૂત્રો

Intext પ્રશ્નોત્તર

પ્રશ્ન 35. રાસાયણિક સૂત્રો લખો : [2 ગુણ]

(i) સોડિયમ ઑક્સાઇડ

(ii) ઍલ્યુમિનિયમ ક્લોરાઇડ

(iii) સોડિયમ સલ્ફાઇડ

(iv) મૅગ્નેશિયમ હાઇડ્રૉક્સાઇડ

ઉત્તર :

પ્રશ્ન 36. નીચે દર્શાવેલ સૂત્રો ધરાવતાં સંયોજનોનાં નામ લખો : [2 ગુણ]

પ્રશ્ન 37. ‘રાસાયણિક સૂત્ર’ શબ્દનો અર્થ શું છે? [1 ગુણ]

ઉત્તર : સંયોજનમાં રહેલા ઘટકોનું સાપેક્ષ પ્રમાણ દર્શાવતા સૂત્રને રાસાયણિક સૂત્ર કહે છે.

પ્રશ્ન 38. નીચેનામાં કેટલા પરમાણુઓ હાજર છે? [2 ગુણ]

(i) H₂S અણુ (ii) PO₄^3- આયન

ઉત્તર : (i) H₂Sમાં બે હાઇડ્રોજન અને એક સલ્ફર એમ કુલ ત્રણ પ૨માણુઓ હાજર છે.

(ii) PO₄^3- આયનમાં એક ફૉસ્ફરસ અને ચાર ઑક્સિજન એમ કુલ પાંચ પરમાણુઓ હાજર છે.

3.5 આણ્વીય દળ અને મોલ-સંકલ્પના

3.5.1 આણ્વીય દળ

પ્રશ્ન 39. આણ્વીય દળ એટલે શું? તેનો એકમ જણાવો. [2 ગુણ]

ઉત્તર : અણુમાં રહેલા ૫૨માણુઓના પરમાણ્વીય દળનો ઉપયોગ કરી આણ્વીય દળ શોધવામાં આવે છે.

→ જો અણુનું આણ્વીય સૂત્ર જાણતા હોઈએ તો તેમાં રહેલા પરમાણુની સંખ્યાને તે પરમાણુના પરમાણ્વીય દળ વડે ગુણી તેમનો સરવાળો કરતા આણ્વીય દળ મળે છે.

→ કોઈ પણ પદાર્થનું આણ્વીય દળ તેમાં રહેલા બધા ઘટક પરમાણુઓના પરમાણ્વીય દળના સરવાળા જેટલું હોય છે.

→ આણ્વીય દળ = અણુમાં રહેલા પરમાણુઓના ૫૨માણ્વીય દળનો સરવાળો

→ આણ્વીય દળ એ અણુનું સાપેક્ષ દળ છે.

→ તેનો એકમ ‘u’ છે.

દા. ત., HClનું આણ્વીય દળ નીચે મુજબ નક્કી કરી શકાય છે :

HClનું આણ્વીય દળ = 1 (Hનું પરમાણ્વીય દળ) + 1 (Clનું પરમાણ્વીય દળ)

= 1 (1) +1 (35.5)

= 1 + 35.5

= 36.5 u

3.5.2 સૂત્ર એકમ દળ

પ્રશ્ન 40. સૂત્ર એકમ દળ એટલે શું? સમજાવો. [2 ગુણ]

ઉત્તર : કોઈ પણ પદાર્થનું સૂત્ર એકમ દળ એ પદાર્થમાં રહેલા તમામ ઘટક પરમાણુઓના ૫૨માણ્વીય દળનો સરવાળો છે.

→ પરંતુ ‘એકમ સૂત્ર’ શબ્દનો ઉપયોગ એવા પદાર્થો માટે થાય છે કે જેમાં ઘટક કણ તરીકે આયન હોય છે.

→ ટૂંકમાં, સંયોજન જ્યારે આયનીય સ્વરૂપમાં હોય ત્યારે તેના આણ્વીય દળને સૂત્ર એકમ દળ કહે છે.

→ તેનો એકમ ‘u’ છે.

→ દા. ત., સોડિયમ ક્લોરાઇડનું સૂત્ર એકમ NaCl છે. તેથી તેના સૂત્ર એકમ દળની ગણતરી નીચે મુજબ થાય છે ઃ

NaCl = 1 (Naનું પરમાણ્વીય દળ) + 1 (Clનું પરમાણ્વીય દળ)

= 1 (23) +1 (35.5)

= 23 + 35.5

= 58.5 u

Intext પ્રશ્નોત્તર

પ્રશ્ન 41. નીચેનાનાં આણ્વીય દળ ગણો : [ પ્રત્યેકનો 1 ગુણ)

H₂,O₂, Cl₂, CO₂, CH₄, C₂H₆, C₂H₄, NH₃, CH₃OH

ઉકેલ : H૰નું આણ્વીય દળ = 2 (Hનું પરમાણ્વીય દળ)

= 2 (1) = 2 u

→ O₂નું આણ્વીય દળ = 2 (Oનું પરમાણ્વીય દળ)

= 2 (16) = 32 u

→ Cl₂નું આણ્વીય દળ = 2 (CIનું પરમાણ્વીય દળ)

= 2 (35.5) = 71 u

→ CO₂નું આણ્વીય દળ

= 1 (Cનું પરમાણ્વીય દળ) + 2 (Oનું પરમાણ્વીય દળ)

= 1 (12) + 2 (16)

= 12 + 32 = 44 u

→ CH₄(મિથુન)નું આણ્વીય દળ

= 1 (Cનું પરમાણ્વીય દળ) + 4 (Hનું પરમાણ્વીય દળ)

= 1 (12) + 4 (1)

= 16u

→ C₂H₆(ઇથેન)નું આણ્વીય દળ

= 2 (Cનું પરમાણ્વીય દળ) + 6 (Hનું પરમાણ્વીય દળ)

= 2 (12) + 6 (1)

= 24 + 6 = 30 u

→ C₂H₄ (થીન)નું આણ્વીય દળ

= 2 (Cનું પરમાણ્વીય દળ) + 4 (Hનું પરમાણ્વીય દળ)

= 2 (12) + 4 (1)

= 28 u

→ NH₃(એમોનિયા)નું આણ્વીય દળ

= 1 (Nનું પરમાણ્વીય દળ) + 3 (Hનું પરમાણ્વીય દળ)

= 1 (14) + 3 (1) = 17 u

→ CH₃OH(મિથેનોલ)નું આણ્વીય દળ

= 1 (Cનું પરમાણ્વીય દળ) + 4 (Hનું પરમાણ્વીય દળ) + 1 (Oનું પરમાણ્વીય દળ)

= 1 (12) + 4 (1) +1 (16)

= 32 u

પ્રશ્ન 42. ZnO, Na₂O, K₂CO₃ માટે સૂત્ર એકમ દળની ગણતરી કરો : [પ્રત્યેકનો 1 ગુણ]

Znનું પરમાણ્વીય દળ = 65 u

Naનું પરમાણ્વીય દળ = 23 u

Kનું પરમાણ્વીય દળ = 39 u

Cનું પરમાણ્વીય દળ = 12 u

Oનું પરમાણ્વીય દળ = 16 u

ઉકેલ :

→ ZnOનું સૂત્ર એકમ દળ

= 1 (Znનું પરમાણ્વીય દળ) + 1 (Oનું પરમાણ્વીય દળ)

= 1 (65) +1 (16) = 81 u

→ Na₂Oનું સૂત્ર એકમ દળ

= 2 (Naનું પરમાણ્વીય દળ) + 1 (Oનું પરમાણ્વીય દળ)

=2 (23) +1 (16) = 62 u

→ K₂CO₃નું સૂત્ર એકમ દળ

= 2 (Kનું પરમાણ્વીય દળ) + 1 (Cનું પરમાણ્વીય દળ) + 3 (Oનું પરમાણ્વીય દળ)

= 2 (39) +1 (12) + 3 (16)

= 78 +12 + 48 = 138 u

3.5.3 મોલ-સંકલ્પના

પ્રશ્ન 43. ટૂંકનોંધ લખો : મોલ-સંકલ્પના [3 ગુણ]

ઉત્તર : કોઈ પણ પદાર્થની માત્રા(જથ્થા)ને તેના દળ અથવા અણુઓની સંખ્યાને આધારે દર્શાવી શકાય; પરંતુ રાસાયણિક પ્રક્રિયા સમીકરણ પ્રત્યક્ષ રીતે પ્રક્રિયામાં ભાગ લેતા અણુઓ કે પરમાણુઓની સંખ્યા સૂચવે છે.

→ પદાર્થના જથ્થાને દળના સંદર્ભમાં દર્શાવવા કરતાં અણુઓ કે પરમાણુઓની સંખ્યાના સંદર્ભમાં દર્શાવવું વધુ અનુકૂળ છે.

→ આથી વૈજ્ઞાનિકોએ પદાર્થના દળ અથવા વજન અથવા જથ્થાને સંખ્યા સાથે સંબંધિત કરવા માટે એક સંક્લ્પના રજૂ કરી, જેને મોલ-સંકલ્પના કહે છે.

→ જેમ કે, 1 ડઝન = 12 નંગ,

1 કોડી = 20 નંગ,

1 ગ્રોસ = 144 નંગ

તેમ 1 મોલ = 6.022 × 10²³ સંખ્યા

→ કોઈ પણ પદાર્થના 1 મોલ જથ્થામાં હાજર રહેલા ઘટકો(અણુઓ, પરમાણુઓ કે આયનો)ની સંખ્યા 6.022 × 1023 જેટલી નિશ્ચિત હોય છે. તે પ્રાયોગિક રીતે મેળવેલ મૂલ્ય છે.

→ ઇટાલિયન વૈજ્ઞાનિક એમેડિયો ઍવોગેડ્રોના માનમાં આ સંખ્યાને ઍવોગેડ્રો અચળાંક અથવા ઍવોગેડ્રો અંક કહે છે. તેને No દ્વારા દર્શાવાય છે.

→ આ મુજબ, 1 મોલ ઑક્સિજન પરમાણુ

= 6.022 × 10²³ ઑક્સિજન પરમાણુની સંખ્યા

1 મોલ હાઇડ્રોજન અણુ = 6.022 × 10²³ હાઇડ્રોજન અણુની સંખ્યા

1 મોલ Na↑ આયન = 6.022 × 10²³ Na⁺ આયનોની સંખ્યા

→ ટૂંકમાં, 1 મોલ XYZ = 6.022 × 10²³ XYZ કણોની સંખ્યા

→ એક મોલ એટલે 6.022 × 10²³ કણો. આમ, મોલ એ સંખ્યા છે અને સંખ્યાને એકમ હોતો નથી. આથી મોલને પણ એકમ હોય નહિ.

→ મોલની સંખ્યા નક્કી કરવા જો પરમાણુ હોય તો તેનું પરમાણ્વીય દળ, અણુ હોય તો તેનું આણ્વીય દળ, આયન હોય તો તેનું આમીય દળ, સંયોજન હોય તો તેનું સંયોજનળ તેના સૂત્ર પ્રમાણ ગણી મોલની ગણતરી કરી શકાય.

→ કાવનના સ્થાયી સમાયિક -12ના પરમવીય ફળ 12 ( રહેલા પરમાણુઓની સંખ્યા 6,022 × 10²³ વીકારવામાં આવેલી છે. આ સંખ્યાને મોલ કહે છે,

→ પાથના દળ પરથી કોલ અને મોલ પર વાગડો એક હાશ કણોની સંખ્યા ગણી શકાય.

છે, ચાલુની અને નો

પ્રશ્ન 14. મોલ એટલે શું? તેનો એકમ શું છે? [3 ગુપ્ત)

ઉત્તર : ઈ. સ. 1896ની આસપાસ વહેમ મોચાર્ટ મોલ’ શબ્દનો પરિચય આપ્યો. તે એક ટિન શબ્દ મોલ્સ પરથી આવેલો છે. તેનો અર્થ ‘ઢગલો’ અથવા ‘પ્પી’ થાય છે.

→ ઈ. સ. 1967માં એક એકમ તરીકે મોલની સ્વીકૃતિ થઇ. જેના દ્વારા પરમાણુઓ અને અણુઓની મોટી સંખ્યાને સરળ રીતે દર્શાવી શકાય છે.

→ રસાયણશાસ્ત્રીઓને કોઈ પણ રાસાયણિક પ્રક્રિયા કરતી વખતે અણુઓ કે પરમાણુઓની સંખ્યાની જરૂર પડે છે. તે માટે તેઓને દળનો સંબંધ ગ્રામમાં લીધેલ સંખ્યાઓ સાથે કરવો પડે, જે નીચે પ્રમાણે થઈ શકે છે :

1 મોલ = 6.022 × 10²³

= ગ્રામમાં સાપેક્ષા દળ

→ આમ, રસાયણશાસ્ત્રીઓએ દર્શાવેલ ગણતરીનો એકમ મૌલ છે. તેને કોઈ એકમ નથી.

પ્રશ્ન 45. સમજાવો : મોલર દળ [3 ગુણ) 

ઉત્તર : કોઈ પણ પદાર્થના । મોલ જથ્થાનું દળ એ ગ્રામમિ દર્શાવેલું તેનું સાપેક્ષા પરમાણ્વીય દળ કે આણ્વીય દળ છે.

→ પદાર્થનું પરમાણ્વીય દળ એ એક પરમાણુનું દળ છે, પરમાણ્વીય દળનો એકમ ‘u’ છે.

→ પદાર્થના એક મોલ પરમાણુઓના દળને મોલ૨ દળ કહે છે.

→ તેનો એકમ ‘u’ ને બદલે ‘હુ દર્શાવવામાં આવે છે.

→ પરમાણુના આણ્વીય દળને ગ્રામ પરમાણ્વીય દળ પણ કહે છે.

દા. ત., હાઇડ્રોજનનું પરમાણ્વીય દળ = 1 u

∴ હાઇડ્રોજનનું ગ્રામ પરમાણ્વીય દળ = 1 g

→ 1 u હાઇડ્રોજન માત્ર એક જ હાઇડ્રોજન પરમાણુ ધરાવે છે, જ્યારે 1 g હાઇડ્રોજન 1 મોલ પરમાણુ એટલે કે 6.022 × 10²³ જેટલા હાઇડ્રોજન પરમાણુઓ ધરાવે છે.

→ 16u ઑક્સિજન માત્ર એક જ ઑક્સિજન પરમાણુ ધરાવે છે, જ્યારે 16 g આઑક્સિજન 1 મોલ પરમાણુ એટલે કે 6.022 × 10²³ જેટલા ઑક્સિજન પરમાણુઓ ધરાવે છે.

સ્વાધ્યાયના પ્રશ્નોત્તર

(1) ઑક્સિજન અને બોરોન ધરાવતા એક સંયોજનના 0.24 g નમૂનામાં 0.096 ઠ્ઠ બોરોન અને 0.144 g ઑક્સિજન હાજર છે, તો વજનથી સંયોજનના ટકાવાર પ્રમાણની ગણતરી કરો. [2 ગુણ]

ઉકેલ :

આમ, બોરોન અને ઑક્સિજન ધરાવતા સંયોજનમાં ટકાવાર પ્રમાણ અનુક્રમે 40 અને 60 છે.

(2) 8 g ઑક્સિજનમાં જ્યારે 3g કાર્બનનું દહન કરવામાં આવે ત્યારે 11 g કાર્બન ડાયૉક્સાઇડ બને છે. જ્યારે 3 g કાર્બનને 50 ઑક્સિજનમાં દહન કરવામાં આવે ત્યારે કેટલા ગ્રામ કાર્બન ડાયૉક્સાઇડ બનશે? રાસાયણિક સંયોગીકરણનો કયો નિયમ તમારા જવાબ માટે દિશા સૂચવે છે? [3 ગુણ]

ઉકેલ : કાર્બનનું ઑક્સિજનની હાજરીમાં દહન સમીકરણ નીચે મુજબ છે :

(3) બહુપરમાણ્વીય આયન એટલે શું? ઉદાહરણ આપો. [2 ગુણ]

ઉત્તર : પરમાણુઓનો સમૂહ કે જે આયનની માફક વર્તે છે, તેને બહુપરમાણ્વીય આયન કહે છે.

અથવા

એક કરતાં વધુ પરમાણુ ધરાવતા આયનને બહુપરમાણ્વીય આયન કહે છે.

(4) નીચે દર્શાવેલાં સંયોજનોનાં રાસાયણિક સૂત્રો લખો : [પ્રત્યેકનો 1 ગુણ]

(a) મૅગ્નેશિયમ ક્લોરાઇડ

(b ) કૅલ્શિયમ ઑક્સાઇડ

(c) કૉપર નાઇટ્રેટ

(d) ઍલ્યુમિનિયમ ક્લોરાઇડ

(e) કૅલ્શિયમ કાર્બોનેટ

ઉત્તર :

(5) નીચે દર્શાવેલાં સંયોજનોમાં હાજર રહેલ તત્ત્વોનાં નામ જણાવો : [ પ્રત્યેકનો 1 ગુણ

(a ) ક્વિક લાઇમ

(b) હાઇડ્રોજન બ્રોમાઇડ

(c) બૅકિંગ પાઉડર

(d) પોટૅશિયમ સલ્ફેટ

ઉત્તર :

હેતુલક્ષી પ્રશ્નોત્તર

પ્રશ્ન 1. નીચેના પ્રશ્નોના ટૂંકમાં ઉત્તર આપો : [પ્રત્યેકનો 1 ગુણ)

(1) દળ-સંચયનો નિયમ લખો.

ઉત્તર : કોઈ પણ રાસાયણિક પ્રક્રિયામાં દ્રવ્યનું સર્જન કે વિનાશ શક્ય નથી.

(2) કયો સિદ્ધાંત દ્રવ્ય-સંચય અને નિશ્ચિત પ્રમાણના નિયમની સમજૂતી પૂરી પાડે છે?

ઉત્તર : ડાલ્ટનનો પરમાણ્વીય સિદ્ધાંત દ્રવ્ય-સંચય અને નિશ્ચિત પ્રમાણના નિયમની સમજૂતી પૂરી પાડે છે.

(3) IUPACનું પૂર્ણ નામ લખો.

ઉત્તર : ઇન્ટરનૅશનલ યુનિયન ઑફ પ્યોર ઍન્ડ એપ્લાઇડ કેમેસ્ટ્રી

(4) ડાલ્ટનના પરમાણ્વીય સિદ્ધાંતની મર્યાદા લખો.

ઉત્તર : કેન્દ્રીય પ્રક્રિયાઓ અને સમસ્થાનિકોની શોધના સંદર્ભમાં ડાલ્ટનના નિયમની મહત્તા રહેતી નથી.

(5) નિશ્ચિત સંરચનાના નિયમની મર્યાદા લખો.

ઉત્તર : સમસ્થાનિકોના સંદર્ભમાં નિશ્ચિત સંરચનાનો નિયમ લાગુ પાડી શકાતો નથી.

(6) કયા વૈજ્ઞાનિકે સૂચવ્યું કે તત્ત્વોની સંજ્ઞાને તેમનાં નામના એક અથવા બે અક્ષરોથી દર્શાવી શકાય છે?

ઉત્તર : બર્ઝેલિયસે સૂચવ્યું કે તત્ત્વોની સંજ્ઞાને તેમનાં નામના એક અથવા બે અક્ષરોથી દર્શાવી શકાય છે.

(7) પરમાણ્વીય દળ કયા સાધનની મદદથી ચોકસાઈપૂર્વક માપી શકાય છે?

ઉત્તર : દ્રવ્યમાન સ્પેક્ટ્રૉમિટર નામના સાધનની મદદથી ૫૨માણ્વીય દળ ચોકસાઈપૂર્વક માપી શકાય છે.

(8) એકમ સૂત્ર દળ કયાં સંયોજનો માટે ઉપયોગી છે?

ઉત્તર : આયનીય સંયોજનોના આણ્વીય દળ માટે એકમ સૂત્ર દળ ઉપયોગી છે.

(9) CO₂માં કાર્બન અને ઑક્સિજનનો દળથી ગુણોત્તર કેટલો છે?

ઉત્તર : CO₂માં કાર્બન અને ઑક્સિજનનો દળથી ગુણોત્તર = 12 : 32 = 3 : 8 છે.

(10) CO₂માં કાર્બન અને ઑક્સિજનનો દળ ગુણોત્તર ૩: 8 છે, તો 6 ઠ્ઠ કાર્બન સાથે કેટલા ગ્રામ ઑક્સિજન સંયોજાઈ શકે?

ઉત્તર : CO₂માં કાર્બન અને ઑક્સિજનનો દળ ગુણોત્તર ૩: હોવાથી 6 g કાર્બન સાથે 16g ઑક્સિજન સંયોજાઈ શકે.

(11) મૅગ્નેશિયમ ઑક્સાઇડમાં કેટાયન અને એનાયન અનુક્રમે જણાવો.

ઉત્તર : મૅગ્નેશિયમ ઑક્સાઈડમાં કેટાયન અને એનાયન અનુક્રમે Mg²⁺ અને O^2- છે,

પ્રશ્ન 2. વ્યાખ્યા આપો : [પ્રત્યેકનો 1 ગુણ]

( 1 ) અણુ ( 2 ) પરમાણ્વીય દળ ( 3 ) આણ્વીય દળ ( 4 ) મોલર દળ ( 5 ) પરમાણ્વીયતા ( 6 ) સંયોજકતા  ( 7 ) બહુપરમાણ્વીય આયન

ઉત્તર :

(1) અણુ : તત્ત્વ કે સંયોજનના નાનામાં નાના કણને અણુ કહે છે.

(2) પરમાણ્વીય દળ : કાર્બન-12 સમસ્થાનિકના એક પરમાણુના દળના 1/12 મા ભાગને માન્ય પરમાણ્વીય દળ કહે છે.

(3) આણ્વીય દળ : તત્ત્વ કે સંયોજનના અણુમાં રહેલા બધા પરમાણુઓના પરમાણ્વીય દળના સરવાળાને આણ્વીય દળ કહે છે.

(4) મોલર દળ : પદાર્થના એક મોલ જથ્થાના ગ્રામમાં દર્શાવેલા દળને મોલર દળ કહે છે.

(5) પરમાણ્વીયતા : કોઈ પણ અણુના બંધારણમાં રહેલા પરમાણુઓની સંખ્યાને તે અણુની પરમાણ્વીયતા કહે છે.

(6) સંયોજક્તા : કોઈ પણ તત્ત્વની બીજા તત્ત્વ સાથે સંયોજાવાની સાપેક્ષ શક્તિ(ક્ષમતા)ને તે તત્ત્વની સંયોજકતા કહે છે.

(7) બહુપરમાણ્વીય આયન ઃ પરમાણુઓનો સમૂહ કે જે આયનની માફક વર્તે છે, તેને બહુપરમાણ્વીય આયન કહે છે.

પ્રશ્ન 3. ખાલી જગ્યા પૂરો : [પ્રત્યેકનો 1 ગુણ]

(1) રાસાયણિક સંયોગીકરણના નિયમો ……… આપ્યા.

(2) એમોનિયામાં નાઇટ્રોજન અને હાઇડ્રોજનનો દળથી ગુણોત્તર ……… હોય છે.

(3) પરમાણુઓ નાની પૂર્ણાંક સંખ્યાના યોગ્ય ગુણોત્તરથી જોડાઈને સંયોજન બનાવે છે. સંયોજનના આ નાનામાં નાના ભાગને ……. કહે છે.

(4) પાણીના અણુની ત્રિજ્યા આશરે ……… m છે.

(5) હીમોગ્લોબિનના અણુની ત્રિજ્યા આશરે …….. નેનોમીટર છે.

ઉત્તર :

(1) લેવોઇઝરે

(2) 14 : 3

(3) અણુ

(4) 10⁻⁹

(5) 10

પ્રશ્ન 4. માગ્યા મુજબ ઉત્તર આપો ઃ [પ્રત્યેકનો 1 ગુણ] :

(1) મૅગ્નેશિયમ ઑક્સાઇડમાંના કેટાયન અને એનાયન અનુક્રમે જણાવો.

ઉત્તર : મૅગ્નેશિયમ ઑક્સાઇડમાં કેટાયન (ધનાયન) Mg+ અને એનાયન (ઋણાયન) O^2- છે.

(2) તત્ત્વ Xનો પરમાણ્વીય ક્રમાંક અને પરમાણ્વીય દળાંક અનુક્રમે 2 અને 4 છે, તો તત્ત્વ ત્ની સંયોજકતા જણાવો.

ઉત્તર : શૂન્ય

(3) મીઠામાં રહેલાં તત્ત્વોની સંજ્ઞા જણાવો.

ઉત્તર : Na અને Cl

(7) એમોનિયમ સલ્ફેટનું આણ્વીય સૂત્ર જણાવો.

ઉત્તર : (NH₄)₂SO₄

પ્રશ્ન 5. નીચેના દરેક પ્રશ્ન માટે આપેલા વિકલ્પોમાંથી સાચો વિકલ્પ પસંદ કરી ઉત્તર લખો : [ પ્રત્યેકનો 1 ગુણ]

1. K₂Cr₂O₇ ની પરમાણ્વીયતા = ……. 

A. 9

B. 11

C. 10

D. 12

2. ક્વિક લાઇમનું આણ્વીય સૂત્ર છે.

A. CaCl₂

B. CaCO₃

C. Ca(OH)₂

D. CaO

3. બધા જ નિષ્ક્રિય વાયુઓની પરમાણ્વીયતા કેટલી છે?

A. એક

B. બે

C. ત્રણ

D. ચાર

4. NH₃માં N પરમાણુની સંયોજકતા …….. છે.

A. 1

B. 3

C. 4

D. 5

5. ઇથેનોલનું આણ્વીય સૂત્ર C₂H₅OH છે, તો તેનું આણ્વીય દળ શોધો.

A. 46 u

B. 34 u

C. 34 g

D. 46 g

6. કૅડ્મિયમ તત્ત્વની સંજ્ઞા ……. છે.

A. Ca

B. Cu

C. Cd

D. Cm

7. 28 g નાઇટ્રોજન વાયુમાં નાઇટ્રોજન પરમાણુના મોલ કેટલા છે?

A. 1

B. 2

C. 2.3

D. 5

8. નીચેના પૈકી કઈ અભિધારણા ડાલ્ટનના સિદ્ધાંતની નથી?

A. પરમાણુનું સર્જન કે વિનાશ શક્ય નથી.

B. જુદાં જુદાં તત્ત્વોના ૫૨માણુઓ જુદા જુદા કદ, દળ અને રાસાયણિક વર્તણૂક ધરાવે છે.

C. એક જ તત્ત્વના પરમાણુઓ એક જ પ્રમાણમાં જોડાઈને અનેક સંયોજનો રચી શકે છે.

D. પરમાણુ એ અતિસૂક્ષ્મ અવિભાજ્ય કણ છે.

9. ઓઝોન, સલ્ફર, ફૉસ્ફરસ અને હિલિયમની પરમાણ્વીયતા અનુક્રમે જણાવો.

A. 8, 3, 4, 1

B. 1, 3, 4, 8

C. 4, 1, 8, 3

D. 3, 8, 4, 1

10. થરમૉમીટરમાં વપરાતી ધાતુની સંજ્ઞા …….. છે.

A. Ag

B. Hg

C. Mg

D. Sg

11. નીચેના પૈકી કયા તત્ત્વનું પરમાણ્વીય દળ અને આણ્વીય દળ સમાન છે?

A. નાઇટ્રોજન

B. નિયૉન

C. ઑક્સિજન

D. ક્લોરિન

12. હાઇડ્રોજન પેરૉક્સાઇડ(H₂O₂)માં હાઇડ્રોજન અને ઑક્સિજનનું દળથી પ્રમાણ …….. છે.

A. 1 : 8

B. 1 : 16

C. 8 : 1

D. 16 : 1

ઉત્તર :

1. 11

2. CaO

3. એક

4. 3

5. 46 u

6. Cd

7. 2

8. એક જ તત્ત્વના પરમાણુઓ એક જ પ્રમાણમાં જોડાઈને અનેક સંયોજનો રચે છે.

9. 3, 8, 4, 1

10. Hg

11. નિયૉન

12. 1 : 16

મૂલ્યો આધારિત પ્રશ્નોત્તર (Value Based Questions with Answers)

(1) મોટા ભાગના લોકો ઘરગથ્થુ વપરાશમાં આયોડિનયુક્ત મીઠાનો ઉપયોગ કરે છે. જ્યારે કેટલાક લોકો આયોડિનયુક્ત મીઠાનો ઉપયોગ કરતા નથી. આ લોકોમાં આયોડિનની ઊણપ રહે છે. જેથી તેઓ ગૉઇટર અને થાઇરૉઇડથી પીડાય છે. આયોડિન દરિયાઈ ક્ષારમાં હોય છે.

(a) શા માટે આયોડિનયુક્ત મીઠાનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ?

(b) આયોડિન ધાતુ કે અધાતુ તત્ત્વ છે?

(c) આયોડિનની (મૌતિક સ્થિતિ અને રંગ જણાવો.

(d) હાઇપોથાઇરૉડિઝમનો અર્થ શું છે?

ઉત્તર :

(a) આયોડિનની ઊણપથી ગૉઇટર અને થાઇરૉઇડનો રોગ થાય છે. આથી આયોડિનયુક્ત મીઠાનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ.

(b) આયોડિન અધાતુ તત્ત્વ છે.

(c) તે જાંબલી રંગનો ઘન પદાર્થ છે.

(d) હાઇપોથાઇરૉડિઝમ એ થાઇરૉક્સિન અંતઃસ્રાવની ઊણપથી થતો રોગ છે. જેનાથી વ્યક્તિનું વજન સતત વધે છે.

(2) હીમોગ્લોબિનમાં આયર્ન તત્ત્વ આવેલું છે, જે આપણા શરીરમાં અક્સિજનવાહક તરીકેનું કાર્ય કરે છે. તેની ઊણપથી એનેમિયાનો રોગ થાય છે, આયર્ન આપણને ખોરાક દ્વારા મળી રહે છે.

(a) આયર્નયુક્ત ફળનાં નામ જણાવો.

(b) આયર્નયુક્ત શાકભાજીનું નામ જણાવો.

(c) તમે વિદ્યાર્થીઓને કેવી રીતે આયર્નયુક્ત ખોરાક લેવાનું માર્ગદર્શન આપશો?

(d) એનેમિયાથી પીડાતી વ્યક્તિ માટે કઈ દવા યોગ્ય છે?

(e) આયર્ન ધાતુ છે કે અધાતુ તે જણાવો.

ઉત્તર :

(a) સફરજન

(b) પાલક

(c) આયર્નથી થતા ફાયદાના પોસ્ટર્સ લગાવી, માર્ગદર્શન પૂરું પાડી શકાય.

(d) ફૉલિક ઍસિડ

(e) આયર્ન એ ધાતુતત્ત્વ છે.

हमसे जुड़ें, हमें फॉलो करे ..

• Telegram ग्रुप ज्वाइन करे – Click Here
• Facebook पर फॉलो करे – Click Here
• Facebook ग्रुप ज्वाइन करे – Click Here
• Google News ज्वाइन करे – Click Here