Gujarat Board | Class 9Th | Gujarati | Model Question Paper & Solution | Chapter – 7 કામ એ ઈ જીતે (ગીત)

‘કામ કરે ઈ જીતે’ ગીતમાં કવિએ મહેનતનો મહિમા ગાયો છે. મહેનત કરવાથી જ દેશ બદલાઈ જશે અર્થાત દેશનો વિકાસ થશે. એ માટે કવિ ખેતર ખેડવાં અને નદી પર બંધ બાંધવા જેવાં કામોને મહત્ત્વનાં ગણે છે. કવિના કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે આ કામમાં સૌ પોતપોતાની રીતે મહેનતને વહેંચી લે તો દેશ ઊંચો આવશે. આથી કવિ સોને ખેતર અને વાળુએ જઈ મહેનત કરવાની હક્સ કરે છે. આ ગીતના આરંભમાં કવિ કહે છે કે જે કામ કરે એ જ જીતે અને અંતમાં કવિ એ જ ભાવને જુદી રીતે ધ્રુવે છે : માનવીની મહેનતનો જ સૌ જયજયકાર કરે છે,

જે કામ કરે (અર્થાત્ મહેનત કરે) એ જ જીતે, માલમ! આટલો મોટો આપણો દેશ બીજી કઈ રીતે બદલાશે અર્થાત્ બીજી કઈ રીતે વિકાસ પામશે? [1-4]

ખેતર ખેડીને સીમને સુંદર બનાવો. નદીઓનાં નીર પર બંધ બાંધો. આજે દેશ (પ્રજા પાસે) સહિયારી મહેનત માગે છે, તૈયાનું ખમીર માગે છે. [5-8]

ભાઈ! (હાથમાં) તીક્સ લો, કોદાળી લો. ઘર ઘર ચરખો ગુંજે. બાવાના બળે આ દુનિયાને બદલવી છે, જેની પાસે નજર (ખ) હોય એ નીરખે, [9-12]

ઉચ્ચ શિક્ષિત (બહુ ભળેલા) અસિમાં બેસે, બહાર નીકળે નહિ, કાગળ પર પોતાનું કૌશલ ઉતારું અને દીવાલ પર છાપાં ચોંટાડે. [13-16]

ચાલો ખેતરમાં જઈએ ને વાડીમાં જઈએ. આ અમૂલ્ય સમય વીતી રહ્યો છે. આજે બુલંદ અવાજે માનવીની મહેનતના પ્રેમપૂર્વક જયજયકાર ગાઓ. [17-20]

ઉત્તર : ‘કામ કરે ઈ જીતે’ કાવ્યમાં કવિએ મહેનતનું મહત્ત્વ સમજાવ્યું છે. ભારત વિશાળ દેશ છે. એનો વિકાસ કરવો ધ્યેય તો સાથે મળીને મહેનત કરવી પડશે. ભારત કૃષિપ્રધાન દેશ છે. આથી સૌપ્રથમ ખેતર ખેડીને સીમને સોહામણી કરવાની છે. નદીઓને જોડીને એનાં નીર ભારતના ખૂણે ખૂણે પહોંચાડવાનાં છે. એટલે જ ભારતદેશ એમની પ્રજા પાસે સામૂહિક મહેનતની અપેક્ષા રાખે છે. હાથમાં ત્રિકમ ને કોદાળી લઈ ખેતરો ખેડવાનાં છે અને ઘરઘરમાં રેંટિયા ચલાવવાના છે. પ્રજાના હૈયામાં ખમીર છો તો તેઓ પોતાના બાવડાના બળે માત્ર ભારતદેશનો જ નહિ, સમગ્ર વિશ્વનો ચહેરો બદલી શકશે. દરેક વ્યક્તિએ સ્વાવલંબી થવાનું છે અને મહેનત કરીને પોતાનું સ્વમાન જાળવવાનું છે. જે મહેનત કરે છે તે જ જીતે છે અને તેની મહેનતનો જ જયજયકાર થાય છે.

ઉત્તર : શ્રમજીવી આત્મનિર્ભર બનવા ઇચ્છે છે. એને સ્વમાનથી જીવવું છે. પોતાના બાવડાના બળે મહેનત કરીને તેને ભારતદેશના વિકાસમાં પોતાનું પ્રદાન કરવું છે. તેના હૈયામાં ખમીર છે. તેની પાસે શારીરિક શક્તિ છે. શ્રમજીવીની એક જ અભિલાષા છે કે તેને કોઈની સામે ક્યારેય હાથ લંબાવવો ન પડે. તેને મહેનત કરીને આપકમાઈથી જીવવું છે. સૌ સાથે મળીને મહેનત કરે તો વ્યક્તિ પોતે આત્મનિર્ભર થશે અને તેથી દેશનો અને વિશ્વનો પણ વિકાસ થશે.

ઉત્તર : જેને આત્મનિર્ભર રહેવું હોય અને સ્વમાનભેર જીવવું હોય, તેણે મહેનત કરવી જોઈએ. ભારત વિશાળ દેશ છે. ભારતદેશની દિશા બદલવી હોય, એનો આર્થિક વિકાસ કરવો હોય, તો સૌએ મહેનત કરીને દેશના વિકાસમાં પોતાનું યોગદાન આપવું જોઈએ, કેમ કે જે કામ કરે છે તેની જીત થાય છે. આમ, આ પંક્તિઓમાં પરિશ્રમનું ગૌરવ કર્યું છે.

ઉત્તર : ‘કામ કરે ઈ જીતે’ કાવ્યના કવિ નાથાલાલ દવે છે.

ઉત્તર : ‘કામ કરે ઈ જીતે’ ગીત કાવ્ય છે.

ઉત્તર : કામ કરે તેની જીત થાય છે.

ઉત્તર : આપણો દેશ આપણી પાસે સહિયારી મહેનતનું બળ માગી રહ્યો છે.

ઉત્તર : નદીઓનાં નીરને બાંધીને, ખેતરોમાં મબલક પાકનું ઉત્પાદન કરીને આપણા દેશ ભારતને બદલી શકાય.

ઉત્તર : દુનિયાને ખૂબ જ મહેનત કરીને બદલી શકાય.

ઉત્તર : ‘કામ કરે ઈ જીતે’ કાવ્યમાં પરિશ્રમનું મહત્ત્વ પ્રગટ થાય છે.

ઉત્તર : ‘કામ કરે ઈ જીતે’ કાવ્યમાં કવિએ મહેનત ઉપરાંત હૈયામાં ખમીર તથા સામૂહિક પુરુષાર્થને પ્રાધાન્ય આપ્યું છે; કારણ કે પરિશ્રમ ઉપરાંત તેનાથી માનવીનું સ્વમાન જળવાય છે અને એ આત્મનિર્ભર બને છે.