Gujarat Board | Class 9Th | Gujarati | Model Question Paper & Solution | Chapter – 9 પુત્રવધૂનું સ્વાગત (ગીત) (મુખપાઠ)

ગુજરાતી સાહિત્યમાં દીકરી પ્રત્યેની લાગણી દર્શાવતાં અનેક કાવ્યો છે, પણ પુત્રવધૂનું ગૌરવ કરતાં કાવ્યો ભાગ્યે જ જોવા મળે છે. કવિ મકરંદ દવેએ ‘પુત્રવધૂનું સ્વાગત’ ગીતમાં કુટુંબના દીકરાની પત્ની માટે પ્રયોજેલ ‘પુત્રવધૂ’ શબ્દ જ ગૌરવપૂર્ણ છે. પુત્રવધૂના ગૃહપ્રવેશ સમયે એનું સ્વાગત કરવાનું છે, કેમ કે એ ઘરની લક્ષ્મી છે, એટલે કવિને મન એ ઉત્સવ છે. પુત્રવધૂ તો જાણે ઘર અને કુળનો દીવડો છે એવો ભાવ પ્રગટ થયો છે. કવિ કહે છે કે, પુત્રવધૂએ પિયર અને સાસરી એમ બે કુળને ઉજાળ્યાં છે. આ કંઈ નાનીસૂની વાત નથી. આથી જ કવિ આ ગીતમાં પુત્રવધૂના પ્રવેશથી ઘરનું અને કુટુંબનું વાતાવરણ કેવું પવિત્ર અને સુગંધિત થઈ જાય છે એનું સુંદર વર્ણન કર્યું છે.

આજ મારે આંગણે લક્ષ્મી પધાર્યાં અને સાથે સો-સો કમળની સુગંધ લાવ્યાં. મારે આંગણે ઉત્સવ આવ્યો. [1-3]

મારી સૂની દીવાલોને જ્યાં જ્યાં એના આંગળાનો સ્પર્શ થશે ત્યાં ત્યાં દીવાલ જાણે શણગારથી શોભી ઊઠશે. આજ મારે આંગણે ઉત્સવ આવ્યો. [4-6]

એનાં વેણમાં વહાલ વરસે છે. એના ઘરના ટોડલે ટહુકાર થાય છે. આજ મારે આંગણે ઉત્સવ આવ્યો. [7–9]

ઉત્તર : પુત્રવધૂના આગમનથી ઘરમાં આનંદ છવાઈ ગયો છે. પુત્રવધૂ તો ઘરની લક્ષ્મી છે. એના આગમનથી ઘરમાં સો-સો કમળની સુગંધ ફેલાઈ ગઈ છે. આંગણે ઉત્સવનું વાતાવરણ સર્જાયું છે. આજ સુધી ઘરની ભીંતો સૂની હતી; પરંતુ પુત્રવધૂની આંગળીઓનો સ્પર્શ થતાં એ ભીંતોએ જાણે સૌંદર્યના શણગાર સજ્યા છે. એણે વહાલભરી વાણીથી સૌનાં દિલ જીતી લીધાં છે. પુત્રવધૂ તો ઘરનું છત્ર, ઘરની છાંયડી અને અગાસીનું ખુલ્લું આકાશ છે; એટલે કે સાસરીના કુટુંબની આબરૂનું ઢાંકણ છે. એની શીતળ છાયામાં સૌ નિશ્ચિત છે. ખુલ્લા આકાશની જેમ એ ખુલ્લા દિલની છે.

ઉત્તર : પુત્રવધૂનું આગમન ઘર માટે ઉત્સવ બની ગયું છે, એમ કવિ કહે છે, કારણ કે પુત્રવધૂનું આગમન એટલે લક્ષ્મીનું આગમન. ઘરમાં પ્રવેશતાં જ એણે ઘ૨માં જાણે મીઠી સુગંધ ફેલાવી દીધી. એની આંગળીઓના સ્પર્શથી સૂની ભીંતો જાણે સૌંદર્યના શણગાર સજ્યા હોય એમ શોભી ઊઠી. એના શબ્દોમાં વહાલ વરસતું હતું. એણે વહાલથી સૌનાં હૃદય જીતી લીધાં. એ ઘરનું છત્ર છે. એ ઘરમાં પ્રવેશતાં જ સૌને શીતળ છાંયડી સમી શાંતિની પ્રતીતિ થઈ. અગાસીના ખુલ્લા આકાશની જેમ એણે ખુલ્લા દિલથી સૌને સ્વીકારી લીધાં. પિયર અને સાસરી એમ બે-બે કુળને ઉજાળનારી આ પુત્રવધૂનું આગમન ઘર માટે ઉત્સવ બની ગયું.

ઉત્તર : કવિ પુત્રવધૂને બે-બે કુળને ઉજાળનારી કહે છે, કારણ કે પુત્રવધૂ સાસરીને પોતાનું જ કુટુંબ સમજી તેની આબરૂનું ઢાંકણ બનીને રહે છે. એ સૌને માટે શીતળ છાંયડી જેવી હોય છે. એની હાજરીમાં સૌ નિશ્ચિતપણે જીવે છે. પુત્રવધૂ પોતાનાં વાણી-વર્તન દ્વારા કુટુંબમાં સૌનાં દિલ જીતી લે છે. એ સૌને હૂંફ આપે છે અને જીવત૨માં નિરાંતનો અનુભવ કરાવે છે. આથી કવિએ આવી સુશીલ પુત્રવધૂને પિયર અને સાસરી એમ બે કુળને ઉજાળનારી કહી છે.

ઉત્તર : ઘરની ભીંતોને પુત્રવધૂની આંગળીઓનો સ્પર્શ થયો એટલે ઘરની ભીંતો આજ સુધી સૂની (અડવી) હતી; પરંતુ હવે પુત્રવધૂની આંગળીઓનો સ્પર્શ થતાં જ ભીંતોએ જાણે સૌંદર્યના શણગાર સજ્યા હોય એમ શોભી ઊઠી. પુત્રવધૂના આગમનની એટલી પ્રબળ અસર પડી કે નિર્જીવ વસ્તુમાં પણ જાણે પ્રાણ પુરાયા! ઘરનું વાતાવરણ જીવંત બની ગયું.

ઉત્તર : પુત્રવધૂ કુટુંબની આબરૂ જાળવનારી છે. એ ઘરની છાંયડી છે. એની હાજરીમાં કુટુંબીજનો શીતળ છાયા સમી શાંતિ અનુભવે છે. એ ઘરની અગાસીનું ખુલ્લું આકાશ છે એટલે કે પુત્રવધૂ વિશાળ હૃદયની છે. આ રીતે કવિએ પુત્રવધૂને ઘરની લક્ષ્મી, ઘરનું છત્ર, ઘરની છાંયડી અને અગાસીના ખુલ્લા આકાશ સમી કહીને તેનું ગૌરવ કર્યું છે.

ઉત્તર : ‘પુત્રવધૂનું સ્વાગત’ કાવ્યના કવિ મકરંદ દવે છે.

ઉત્તર : ‘પુત્રવધૂનું સ્વાગત’ ગીત છે.

ઉત્તર : પુત્રવધૂના આવવાથી જાણે આંગણામાં લક્ષ્મી આવ્યાં હોય, આંગણે ઉત્સવ થયો હોય, સો-સો કમળની સુગંધ આવી હોય તેવું લાગે છે.

ઉત્તર : પુત્રવધૂનાં વેણ વ્હાલ નીતરતાં લાગે છે.

ઉત્તર : ઘરનું છત્તર બનવું એટલે ઘરના બધા સભ્યોને સાચવનાર બનવું.

ઉત્તર : ‘ઘરની અગાસીનું ખુલ્લું આકાશ’નો ભાવાર્થ સન્માન, સ્વતંત્રતા અને સ્વીકાર.

ઉત્તર : પુત્રવધૂએ પિયર અને સાસરી, એમ બંને કુળને ઊજાળ્યાં છે.